Bu Pazar Savcı olan dayım ile teknoloji üzerine sohbet ediyorduk. Kendisinin yıllar içinde bir çok kitap çıkardığını bunun içinde çok okuduğunu ve yorum yeteneğinin ne kadar iyi olduğundan bahsetti. Bende üzerinde çalıştığı bir davanın örneğini benimle paylaşırsa bu davayı kısa sürede özetleyip hatta çözüm önerisinde bulunabileceğimi söyledim. Nasıl olacağını sorduğumda ona yapay zeka programlarından bahsettim. Dikkatini çekti ve denemek istedi. Çıkan sonuçlar karşısında etkilendi ama gene de yeterli olmadığı konusunda bir sürü tartışma yaptık.
Sonra acaba gerçekten yapay zeka asistanı olarak kullanmak istesek nasıl bir sistem kurmamız gerekirdi diye düşünmeye başladım. Bir yandan da kendi hukuk sisteminde yapay zekayı kullanan ülkeler var mıydı? Bu soruların üzerine bu yazı çıktı. Biraz uzun oldu ama okuyana katkı olması adına paylaşmak isterim. Keyifli okumalar.
Elbette hukuksal süreçler çok değiştirilebilen kurallara sahip olmadığı için bu alanda yapay zeka sistemi kurmak verilecek cevapların doğruluğu daha yüksek olacaktır. Fakat buradaki kritik konu yapay zeka süreçleri yasal sınırları, etik kuralları ve veri gizliliği konularında da dikkat edilerek yani gizlilik ihlallerine karşı koruma altına alınacak kurgulanmalıdır. Bir hukukçunun yapay zekadan nasıl faydalanabilir sorusuna karşılık: 
- Veri Analizi ve Delil İnceleme
Hukukçular, büyük miktarda veri içeren davalarda yapay zeka tabanlı araçlar kullanarak delilleri daha hızlı analiz edebilirler. Yapay Zeka, belgelerdeki önemli bilgileri filtreleyerek delillerin daha çabuk işlenmesini sağlar. Örneğin:- Doküman tarama ve sınıflandırma: Binlerce sayfa belgeyi otomatik olarak tarayabilir, önemli belgeleri sınıflandırabilir ve ilgili olanları öne çıkarabilir.
- E-posta ve mesaj analizi: E-postalar, sosyal medya mesajları ve telefon kayıtlarını tarayarak şüphelilerin davranışları hakkında çıkarımlar yapabilir.
- Önceden Belirlenen Hukuki Kararlarla Kıyaslama
Yapay Zeka, önceki mahkeme kararlarını analiz edebilir ve savcının yürüttüğü davanın nasıl sonuçlanabileceğine dair olası senaryolar sunabilir. Benzer davalarda alınmış kararlar, emsal niteliğindeki içtihatlar ya da dava dosyalarının analiz edilmesi, savcının daha iyi bir strateji belirlemesine yardımcı olur. - Mahkeme Stratejisi ve Olası Sonuç Tahminleri
Yapay Zeka, büyük veri setlerinden faydalanarak mevcut dava ile ilgili olasılık tahminleri yapabilir. Örneğin, belirli bir savunma stratejisinin geçmişte benzer davalarda nasıl sonuçlandığını analiz ederek savcıya çeşitli taktikler önerebilir. Ayrıca, bir jüri ya da hakimin önceki kararlarının da analiz edilmesi, hangi savunma ya da kanıtların daha etkili olacağını öngörebilir. - Yüz Tanıma ve Görüntü Analizi
Savcılar, güvenlik kameralarından elde edilen görüntülerdeki şüphelilerin kimliğini doğrulamak için yüz tanıma teknolojisi kullanabilir. Ayrıca, yapay zekâ, video ve fotoğraf görüntülerini analiz ederek olayların nasıl geliştiğine dair daha fazla bilgi sunabilir. - Dil İşleme Teknolojileri ve Ses Analizi
Yapay zekâ, ses kayıtlarını ve ifadeleri inceleyerek doğruluk analizleri yapabilir. Konuşmaların metne dönüştürülmesi, metin analizleriyle yalan tespitine katkı sağlamak gibi yöntemlerle, savcılar mahkemede daha iyi hazırlanabilir. - Dolandırıcılık Tespiti ve Finansal İncelemeler
Özellikle mali suçlar ve dolandırıcılık davalarında, YZ tabanlı algoritmalar finansal hareketleri inceleyerek şüpheli işlemleri tespit edebilir. Karmaşık mali ağlar ve veri setleri arasındaki ilişkileri hızlıca analiz edebilir. - Yapay Zekâ Tabanlı Asistanlar
Yapay Zeka tabanlı sanal asistanlar, savcıların rutin işlerini kolaylaştırabilir. Dava dosyalarının hazırlanması, takvim yönetimi, yapılacak işlerin takip edilmesi gibi süreçlerde otomasyon sağlar. - Büyük Veri ve Kriminolojik Çözümler
Suç analizlerinde büyük veri kullanımı, suç modellerinin daha etkili analiz edilmesini sağlar. Örneğin, belirli bir bölgedeki suç profillerinin analizi, suçların ardındaki motivasyonları ve ortak noktaları belirleyebilir. Bu, suçluların yakalanmasını kolaylaştırabilir ve dava süreçlerini hızlandırabilir.
Peki iyi hoş bu kadar destek oluyor da acaba bu sistemin hiç mi bir zararı olmaz diye insanı bir düşündürüyor. Hangi konularda problem oluşturabilir diye düşündüğümüzde ise:
- Yanlış Sonuçlara Yol Açabilecek Yanlılık (Bias)
Yapay Zeka sistemleri, eğitildikleri veri setlerine bağlıdır. Eğer kullanılan veri setleri ön yargılı veya eksikse, yapay zeka’nin verdiği sonuçlar da bu yanlılıktan etkilenebilir. Örneğin:- Adli hatalar: Bir yüz tanıma sistemi, belirli bir etnik grup üzerinde yanlış sonuçlar verebilir ve masum insanları suçlu olarak gösterebilir.
- Cinsiyet, ırk veya sosyal statü temelli önyargılar: Yapay Zeka, geçmişteki suç kayıtlarından öğrenirken toplumda var olan yapısal önyargıları da modelleyebilir. Bu da adaletsiz sonuçlara yol açabilir.
- Hatalı Delil Analizi
Yapay Zeka sistemleri her zaman doğru sonuç vermez ve bazen yanlış delil analizlerine yol açabilir. Özellikle karmaşık davalarda, algoritmaların bir detayı yanlış anlaması veya gözden kaçırması, yanlış kararların alınmasına neden olabilir. Bu tür hatalar:- Delil hataları: Yapay Zeka’nin yanlış sınıflandırma yapması, gerçek suçlunun gözden kaçmasına veya masum bir kişinin suçlanmasına neden olabilir.
- Manipülasyona açık sistemler: Bazı Yapay Zeka algoritmaları, kötü niyetli kişiler tarafından manipüle edilebilir, bu da sahte delillerin doğru olarak kabul edilmesine neden olabilir.
- Mahremiyet İhlalleri ve Veri Güvenliği
Yapay Zeka’nin büyük veri üzerinde çalışabilmesi için büyük miktarda kişisel veri toplaması gerekir. Bu durum, özellikle mahremiyetle ilgili sorunlara yol açabilir:- Veri ihlalleri: Kişisel bilgilerin kötü amaçlı kişilerin eline geçmesi, mağdurların, tanıkların veya şüphelilerin gizliliğinin ihlal edilmesine neden olabilir.
- Verilerin yanlış kullanımı: Toplanan verilerin savcının yetkisi dışında başka amaçlar için kullanılması, güvenlik ve gizlilik endişelerini artırır.
- Yapay Zekânın Şeffaf Olmaması (Kara Kutu Sorunu)
Yapay Zeka algoritmaları genellikle çok karmaşık yapılar üzerine kuruludur, bu da sonuçların nasıl üretildiğini tam olarak anlamayı zorlaştırabilir. “Kara kutu” olarak adlandırılan bu problem, şu sonuçları doğurabilir:- Savunmanın kısıtlanması: Yapay Zeka’nin nasıl bir sonuca ulaştığı anlaşılmadığında, sanık tarafı bu algoritmaların doğru çalışıp çalışmadığını sorgulamakta zorlanabilir.
- Adaletin şeffaflığı: Adalet sistemi şeffaf olmalıdır, ancak Yapay Zeka’nin kararları bazen anlaşılamayacak kadar karmaşık olabilir. Bu da güven sorunlarına yol açabilir.
- İnsani Hataların Gözden Kaçması
Yapay zekâya aşırı güvenmek, insan gözetiminin azalmasına neden olabilir. Oysa ki Yapay Zeka’nin sonuçlarının her zaman bir insan tarafından gözden geçirilmesi gereklidir. Aksi takdirde:- İnsan hatalarını gözden kaçırma: Yapay Zeka’nın hatalı değerlendirmeleri, bir savcı veya avukat tarafından fark edilmezse, adil olmayan sonuçlar doğabilir.
- İnsan faktörünün ihmal edilmesi: Yapay zekânın veriler üzerinden yaptığı analizler, insani duyarlılığı veya empatiyi göz ardı edebilir.
- Teknolojik Bağımlılık ve Aşırı Güven
Savcılar, Yapay Zeka’nin hızlı ve etkili analizlerine güvenerek zamanla bu teknolojilere aşırı bağımlı hale gelebilirler. Bu durum bazı dezavantajları beraberinde getirir:- Teknolojiye aşırı güven: Yapay Zeka sistemleri yanılabilir, ancak savcılar bu sistemlere çok fazla güvendiklerinde kendi analiz ve karar verme becerilerini ihmal edebilirler.
- Teknolojik sorunlar: Yapay Zeka sistemlerinde yaşanabilecek teknik arızalar, yanlış bilgi veya kararlarla sonuçlanabilir.
- Adaletsiz Ceza Politikalarına Yol Açma Riski
Yapay zekâ, ceza politikalarının belirlenmesinde kullanılabilir, ancak bu sistemlerin katı ve esnek olmayan yapısı, bireysel durumların göz ardı edilmesine neden olabilir. Örneğin, bir Yapay Zeka sistemi suçlu profilini belirlerken kişisel koşulları ya da sosyal faktörleri dikkate alamayabilir. - Etik Sorunlar
Yapay Zeka’nin yargılama süreçlerinde kullanımı, etik açıdan da tartışmalıdır. Adaletin her zaman insan eliyle sağlanması gerektiği düşüncesi, Yapay Zeka kullanımına karşı olan bir argümandır. Özellikle şu noktalar etiktir:- Karar alma sürecinin insani yönünün azalması: Yargı sisteminde empati, ahlaki değerlendirme ve insani yargılar önemlidir. Yapay Zeka, bu unsurları yeterince dikkate alamaz.
- Sorumluluk kimde olacak?: Bir hata yapıldığında, sorumluluğun kimde olacağı sorusu ortaya çıkar. Yapay Zeka’nin önerdiği bir kararın yanlış olması durumunda, sorumluluğu sistem mi yoksa onu kullanan insan mı üstlenir?
Bu da düşünülmesi gereken başka bir soru. Peki günümüz dünyasında yapay zekayı kendi hukuk sistemine entegre eden ülke var mı diye baktığımda ise aşağıdaki ülkeler sistemlerini destekleyecek şekilde kullanmaya başlamış bulunmaktadır.
- Amerika Birleşik Devletleri
- Çin
- Estonya
- Birleşik Krallık
- Singapur
- Avustralya
Birçok ülke, hukuk sistemine yapay zekâyı entegre etmek için çalışmalar yürütmekte ve bu teknolojiler, hukuk süreçlerini daha verimli, hızlı ve maliyet açısından uygun hale getirme potansiyeline sahip. Ancak yapay zekânın hukukta kullanımı, önyargı, etik ve veri güvenliği gibi konuların dikkatle ele alınmasını gerektiriyor. Her ülkenin bu teknolojiyi nasıl düzenleyeceği ve ne ölçüde kullanacağı, gelecekte hukuk sistemlerinin nasıl evrileceğini belirleyecek. Bakalım zamanla robotların hükmettiği mahkeme salonlarını görebilecek miyiz?
