2023 itibarıyla Türkiye’de özel sektörde çalışan engelli bireylerin oranı yaklaşık %3 olarak belirlenmiştir. Bu oran, 50 ve daha fazla işçi çalıştıran işyerleri için geçerli olup, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 30. maddesi gereğince uygulanmaktadır. Bu kapsamda Türkiye’de özel sektörde 77,908 engelli birey çalışmaktadır(KamuMeb)(PwC)
Oran ne kadar düşük olsada çalıştığımız kurumda iç müşterilerimiz için yaptığımız uygulamaları onların da bu süreçte olduğunu hatırlayarak uygulamaları tasarlayıp analiz edip üretmeliyiz. PO su olduğum her uygulamada mutlaka uygulamanın butonlardan renklerine kadar dikkat ederek yazılımlarını geliştirmeye çalışıyoruz.
Bu neden ile bu yazı dezavantajlı/engelli personel bulunduran firmaların kendi iç süreçlerinde veya dışarıya açılan uygulamalarında bu bireylerinde kullanımına uygun süreç ve analiz işlemleri nasıl yapılmalı gelin bunu konuşalım. 
1. Kullanıcı Analizi
- Engelli Kullanıcı Profili Çıkarılması: Kullanıcıların demografik özellikleri, engel türleri ve derecelerine göre ayrıntılı analiz yapılmalıdır. Bu, görme engellilerin tam görme kaybı veya kısmi görme kaybına sahip olup olmadığını, duyma engellilerin tam işitme kaybı mı yoksa işitme cihazı kullandıklarını mı belirlemenizi sağlar.
- Kullanıcı İhtiyaçlarının Tespiti: Kullanıcıların hangi fonksiyonları kullanmakta zorlanabileceklerini belirlemek amacıyla görme ve duyma engelli bireylerin etkileşim alışkanlıkları incelenmelidir. Örneğin, görme engelliler ekran okuyucu kullanıyorsa yazılımınızın bu cihazlarla uyumlu olması gerekecektir.
- Mevcut Engelli Kullanıcı Araçlarının İncelenmesi: Erişilebilirlik standartlarına uygun olan mevcut araçlar, ekran okuyucular (örneğin, JAWS, NVDA), işaret dili desteği veya altyazılar gibi çözümler değerlendirilmelidir.
2. Erişilebilirlik Standartlarına Uygunluk (WCAG)
- Web Content Accessibility Guidelines (WCAG) Analizi: WCAG, web içeriğinin herkes tarafından erişilebilir olmasını sağlamak için oluşturulmuş yönergelerdir. Bu rehberde yer alan 4 temel ilke dikkate alınmalıdır:
- Algılanabilirlik: Kullanıcıların görsel veya işitsel içeriği algılayabilmesi (örneğin, ekran okuyucu desteği ve videolar için altyazılar sağlamak).
- Çalıştırılabilirlik: Kullanıcıların arayüzü sorunsuz bir şekilde kullanabilmesi (örneğin, klavye navigasyonu).
- Anlaşılabilirlik: Bilgi ve arayüz öğeleri herkes tarafından anlaşılabilir olmalı.
- Sağlamlık: Yazılım, mevcut ve gelecekteki teknolojilerle uyumlu olmalıdır.
3. Erişilebilirlik Testleri
- Engelli Kullanıcılarla Testler: Görme ve duyma engelli kullanıcılar tarafından yazılımın test edilmesi büyük önem taşır. Bu, gerçek dünyadaki kullanım senaryolarında hangi zorluklarla karşılaştıklarını anlamak için faydalı olacaktır.
- Otomatik Erişilebilirlik Test Araçları: Axe, WAVE, Lighthouse gibi araçlarla yazılımın erişilebilirlik açısından ne kadar uygun olduğunu ölçmek mümkündür.
4. Erişilebilirlik Özellikleri Geliştirme
- Ekran Okuyucu Desteği: Ekran okuyucuların arayüzdeki metin ve diğer öğeleri düzgün okuyabilmesi için yazılımın semantik yapısının güçlü olması gerekir. Bu, HTML5 etiketlerinin doğru kullanımı ve metin açıklamalarının eklenmesi gibi unsurları içerir.
- Klavye ile Navigasyon: Tüm etkileşimlerin fare kullanmadan klavye ile yapılabilmesi sağlanmalıdır.
- Renk Kontrastı: Görme engelli kullanıcılar için renk kontrastı dikkate alınmalı, özellikle düşük görüş yetisi olan kullanıcılar için yüksek kontrast modları sunulmalıdır.
- İşitme Engelli Kullanıcılar İçin Altyazı ve İşaret Dili Desteği: Videolu içerik varsa işitme engelliler için altyazı desteği sağlanmalı. İhtiyaca göre işaret dili eklenebilir.
5. Geri Bildirim ve İyileştirme Süreci
- Sürekli Kullanıcı Geri Bildirimi: Kullanıcıların düzenli olarak geri bildirim vermeleri için kolay ulaşılabilir bir kanal oluşturulmalıdır. Geri bildirimler doğrultusunda ürün sürekli olarak iyileştirilmelidir.
- Dönemsel Erişilebilirlik Değerlendirmeleri: Ürünün piyasaya sürülmesinden sonra erişilebilirlik değerlendirmeleri yaparak düzenli iyileştirmeler yapılabilir.
Bu süreç, kullanıcıların ihtiyaçlarını daha iyi anlamayı ve engelli bireylerin de yazılımı rahatça kullanabilmesini sağlayan bir ürün geliştirmenizi sağlar. Bir sonraki yazıya kadar bana aşağıdaki adresten ulaşabilirsiniz.
