Herkese merhaba!
Bu haftaki konum ilaç endüstrisine ait. Halk tarafından Hap olarak nitelendirilen ama asıl adı Tablet olan ilaçların kimler olduğuna dair bir yazı bu.
Öncelikle tablet teriminden başlayalım sonrasında ise bu işin mantığını anlayalım.
Tablet teriminin kökeni Latincede ‘tabuletta’ kelimesinden gelir. Tabletlerin Latince adı ise üretim teknolojisindeki basım işleminden dolayı ‘compressi’dir.
Etkin maddenin (iyileştirici etki veren madde) çeşitli yardımcı maddeler ile karıştırılıp basınç uygulamaya hazır hale getirilmesidir. Fakat bu işlem sadece tabletleştirip bırakmakla sınırlı değildir. Elde edilecek tabletimizin final üründen istenilen fizikokimyasal özellikleri de sağlaması gerekmektedir.
Örneğin tabletimizin mide ortamında dağılmasını-emilmesini istiyorsak; açlık ve tokluk pH değerlerine uygun mide ortamlarını laboratuvar ortamında (in-vitro) simüle ederek tabletimizin dissolüsyon sonuçlarını elde etmeliyiz. Aynı işlem bağırsak ortamı için de geçerli olacaktır.
Bu testlerden elde edilecek sonuçlar değerlendirilerek tabletin yardımcı maddeleri ve/veya tablet baskı cihazının ayarları değiştirilerek yeni denemeler yapılır. İstenilen ürün elde edilene kadar pek çok test ve tablet baskı aşaması tekrarlanabilir.
Özetle tablet; belirli özellikteki cihazlar ile basınç uygulanarak istenilen amaca uygun özelliklerde, şekilde ve boyutta sıkıştırılarak toz kütlesi haline getirilmiş üründür.
TABLETİN BOYUTU, ŞEKLİ
Tablet basımı sırasında makineye ait mühre ve zımba çeşidi ile istenildiği ölçüde değiştirilebilir. Zımba ve mühreler kullandığınız tablet baskı cihazına göre özel olarak belirli zımba üreticilerine özel sipariş ile yaptırılabilir. Aşağıda üst zımba örneklerini görebilirsiniz.
Zımbalar karşılıklı alt ve üst zımba olarak iki adettir. Her bir zımba çiftine ait bir adet de mühresi (toz yuvası) bulunmaktadır.
Aşağıdaki resimde ise mühre dediğimiz, içerisine basılacak tozun dolduğu, alt ve üst zımbasına uygun mühreyi görebilirsiniz.
TABLETİN BASIMI
Tabletin baskı mekaniği aslında oldukça basittir. Tablet baskı cihazının içerisindeki besleme kanalına, basıma hazır toz yüklenir. alt ve üst zımba arasındaki boşluk alan ayarlanır. (Tozun ne kadar miktarda dolacağı bu şekilde belirlenir.) Bu ayar ile tabletimizin ağırlık ayarı yapılmış olur. Feeder (besleme) adlı toz itici pervaneler yardımı ile toz bizim ayarladığımız boşluğa mührenin içerisine doldurulur. Toz ilk olarak ön baskı kuvveti dediğimiz, alt zımbanın ufak bir kuvveti ile karşılaşır. Bu hafif alt zımba kuvveti ile toz içerisindeki hava kabarcıkları atılır. Toz tam olarak yerine yerleşir. Böylece içerisinde basıma hazır toz içerisinde kalan havanın; tablet baskıya ve ürüne etkisi ortadan kaldırılır. (Bu işlemi kavanoz içine yerleştirdiğiniz tozun biraz daha yerine yerleşmesi için bir kez yere vurulması olarak hayal edebilirsiniz.) Ardından mühredeki tozumuz ana baskı kuvvetini almak için üst zımbaya doğru ilerleyecektir.
Üst zımba bizim ayarladığımız ana baskı kuvveti ile mühreye dolan tozu sıkıştırır. Sıkışan toz alt zımbanın uyguladığı ufak bir final kuvvet ile itilerek olduğu yerden çıkartılır. Bu kuvvete Ejection Force denir. Bu şekilde tablet basılmış olur. Elbette ki istenilen tablet elde edilene dek bu ayarlar değiştirilerek tekrarlanacaktır. Aşağıdaki görseli izlediğinizde anlattıklarım kafanızda tam olarak şekillenecektir.
TABLETLERİN AVANTAJI
Tabletler farmasötik teknolojide katı dozaj şekilleri sınıfına girer. Oral yol (Ağız) ile alınan katı dozaj şekilleri sınıflandırıldığında tablet en sık kullanılan dozaj şekilleri olarak karşımıza çıkmaktadır. Avantajlarından dolayı yaygın olarak üretilir ve kullanılırlar.
Bu avantajlar şu şekilde sıralanabilir;
- Tabletler katı etkin maddelerden makine yardımıyla büyük serilerde ekonomik olarak üretilebilirler.
- Güvenli ve kolay kullanımı ile daha iyi hasta uyuncu sağlarlar.
- Yüksek doz hassasiyeti gösterirler.
- Çeşitli şekil, renk ve tat farklılıkları ile hazırlanabilirler.
- Uzun raf ömrü, kolay paketlenme, kolay taşınma ve saklanma özellikleri vardır.
- Etkin madde salımı, farklı formülasyonlar hazırlanması veya farklı üretim teknikleri kullanılmasıyla modifiye edilebilir.
Fiziksel olarak tabletler gaz ve katı hali birlikte bulunduran sistemlerdir. Basım aşamasında uygulanan kuvvetin derecesine göre gaz faz oranı değişir. Tabletler farklı formlarda bulunmalarına karşın üretim sırasında izlenen yol genelde aynıdır. Genel olarak, tozların veya granüllerin üzerlerine uygulanan güç yardımıyla porlu ve kaynaşmış bir kompakt haline gelmesidir. Bazı materyaller plastik deformasyon özelliği ile birleşir (mikrokristal selüloz, nişasta, sodyum klorür vb), bazıları ise parçalanma (kristalize laktoz, sükroz vb).
Ancak tüm maddeler elastik ve plastik karakterleri gösterirler. Tabletler hazırlanma yöntemlerine göre üç sınıfa ayrılabilir:
- Direkt (Doğrudan) basım yöntemine göre hazırlananlar
- Yaş granülasyon yöntemine göre hazırlananlar
- Kuru granülasyon yöntemine göre hazırlananlar
Uygun bir yardımcı madde ve bu yardımcı maddelerin formülasyon içindeki seviyelerinin seçimi başarılı bir üretim için çok önemlidir. Örneğin; direkt basım için formülasyon hazırlarken yardımcı maddenin basılabilirliği ve akıcılığı dikkate alınmalıdır.
TABLET YARDIMCI MADDELERİ
Bir tablet formülasyonunda etkin maddenin dışında birçok yardımcı madde yer almaktadır. Kullanılan farmasötik yardımcı maddelerin başlıcaları;
Dolgu maddeleri ve seyrelticiler, bağlayıcı maddeler, dağıtıcı maddeler, lubrikantlar, glidantlar, renk vericiler ve tat düzenleyicilerdir.
İlaç üretiminde kullanılacak her bir yardımcı maddede aranan özellikler şunlardır;
- İlacın üretiminden kullanımına kadar olan tüm basamaklarda inert olmalı (herhangi bir reaksiyona ortam hazırlamamaları)
- Fizyolojik olarak uyumlu olmalı
- Seriden seriye değişmeyen stabil fiziksel ve kimyasal özellikleri göstermeli
- Mikrobiyolojik açıdan uygun temizlikte olmalı ve patojen içermemeli
- Kolay temin edilebilmeli ve fiyatı ucuz olmalı (üretici faktörü)
TOPARLAR İSEK;
Farklı şekil, renk ve üreticiye ait tabletler hiç şüphesiz ki kullanıcıların dikkatini çekmekte. Bunu bilen ilaç üreticileri yatırımlarını ve araştırmalarını bu yönde ilerletmekteler. Tablet kullanımının kolaylığı, ergonomisi ve cezbediciliği gün geçtikçe de artmaktadır. Bu sebeple gerek tablet baskı cihazları gerekse tablet üretiminde kullanıla yardımcı maddelerin çeşitliliği hızla artmaktadır.
Üretici her zaman tablet üretiminin hızlı, etkin ve ekonomik olmasını hedefler. Tablet basım makinasının verimliliği için enstrümantasyon yardımıyla alt ve üst zımba üzerindeki basınçlar ölçülür. Bu değerler gerilme kuvveti, kohezyon indeksi, lubrikant etkinliği ve iletim oranı gibi formüler sonuçlarla desteklenir. Farklı toz kütlelerinin değişen basım kuvvetlerindeki davranışlarını karşılaştırmak için yapılan çalışmalarda tüm yardımcı maddeler etkinlik yönünden birbiriyle kıyaslanır. Final ürüne ulaşmak için bizlere tüm bu veriler yardımcı olacaktır.
Bu yazımı okurken umarım keyif almışsınızdır.
Her türlü soru, yorum ve önerileriniz için bana [email protected] adresinden ulaşabilirsiniz.
2 hafta sonra görüşmek dileğiyle.